مجله فرهنگی تبلیغی سفیر هدایت

دین مقّدس اسلام ، برای این که کانون خانوادگی و پیوند زناشویی ، با گرمی و نشاط ، اداره شود ، و زندگی با لطف و صفا و مهر و محبت ، سپری گردد ، برای هر یک از زن و مرد ، حقوقی مقرّر و دستوراتی صادر فرموده است ، که اگر به این دستورات عمل می شد ، زندگی زناشویی ، نشاط فراوانی پیدا می کرد . امام باقر(علیه السلام) در این باره فرموده اند: «زنی خدمت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) رسید ، و عرض کرد حق مرد به همسرش چیست ؟ حضرت فرمود: زن باید از همسر خود اطاعت کند: از مال او بدون اجازه وی صدقه ندهد ، حتی روزه مستحبی بدون اذن وی نگیرد ، برای استمتاع خود را در اختیار شوهر قرار دهد ، و بدون اذن وی از خانه خارج نشود .»1 اسلام برای زنی که از شوهر خود اطاعت نماید ، پاداش و اجر فراوانی قائل شده است . هم چنین امام صادق(علیه السلام)فرموده اند: «زنی که نمازهای یومیه را بخواند ، و روزه ماه رمضان را بگیرد ، و در صورت استطاعت ، حج خانه خدا را به جا آورد ، و از شوهر خود اطاعت کند ، و حق علی(علیه السلام)را بشناسد ،(یعنی شیعه باشد) از هر یک از ابواب بهشت که مایل باشد می تواند داخل بهشت گردد .2 اسلام در برابر خدمتی که زن به شوهر می کند و کارهایی که در محیط خانه ، برای شوهر و فرزندان خود انجام می دهد ، نیز اجر فراوانی مقرر فرموده است . رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود:«هر زنی که به همسر خود هفت روز خدمت کند ، خداوند هفت درب جهنم را به روی او می بندد ، و هشت درب بهشت را در روز قیامت به روی او می گشاید که از هر درب مایل باشد می تواند داخل گردد .»3 هم چنین آن حضرت در روایت دیگر فرموده اند: «همواره جبرئیل مرا نسبت به زنان سفارش می کرد ، که پنداشتم طلاق زن اصلاً جایز نیست ، مگر در صورتی که مرتکب جرم و گناهی آشکار گردد .»4 در حدیث دیگری آن حضرت فرمود: «بهترین شما کسانی هستند که برای زنان و دختران خود خیر باشند ، و با آنان رفتار خوب داشته باشند .»5 در مقابل روایاتی آمده است که اگر زنی شوهر خود را در اثر رفتار بد به خشم آورد ، عبادت او قبول نمی شود . امام صادق(علیه السلام) در این باره فرموده اند: هر زنی که شب را سپری کند ، در حالی که شوهر از او ناراضی باشد ، خداوند نماز او را قبول نمی کند ، تا این که رضایت وی را به دست آورد .6 به طور کلی دستورات اسلام در مورد آیین همسرداری را می توان به سه دسته تقسیم کرد: 1 .حقوق مرد بر زن ، که آن ها عبارتند از: الف ـ اطاعت زن از شوهر در غیر معصیت . در سوره بقره آمده است: «وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَة;(بقره ،228); «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّسَآءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَی بَعْض وَبِمَآ أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوَالِهِم;(نساء ،34) مردها سرپرست زنان هستند ، به خاطر امتیازاتی که خداوند به آن ها عطا کرده و به دلیل تعهدّات مالی که به عهده گرفته اند .» اسلام ضمن این که زن و مرد را ، از بسیاری جهات برابر دانسته ، ملاک برتری را تنها به تقوا می داند: «یَـأَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَر وَ أُنثَی وَ جَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَ قَبَآئلَ لِتَعَارَفُواْ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُم;(حجرات ،13) ای مردم ! ما شما را از نسل مرد و زنی ]آدم و حوا [آفریدیم و شما را قبایل و طوایف مختلفی قرار دادیم تا یک دیگر را بشناسید; همانا گرامی ترین شما نزد خداوند کسی است که با تقواتر باشد .» لکن بنا به مصالحی ، اداره امور خانواده ، به عهده شوهر گذاشته ، چون عواطف زن از مرد بیش تر است ، و مرد از نظر فکر و اندیشه ، و در اداره امور خانواده ، به نیروی تفکر بیش تری نیاز دارد . ب ـ زن باید شوهر خود را گرامی دارد و از احترام و تجلیل او کوتاهی نکند ، آبروی او را در حضور و غیاب او حفظ کند ، و با خشونت و ترش رویی و بد زبانی ، او را آزار ندهد . زنی را که می داند شوهر از آمدن او به منزل کراهت دارد ، به منزل راه ندهد; خود را برای استمتاع در اختیار شوهر قرار دهد ، اسلام به اندازه ای به این حق عنایت دارد که عدم تمکین را موجب ناشزه شدن زن می داند و در صورت تحقق نشوز ، حق نفقه زن نیز ساقط می شود . حقوق زن بر مرد: 1 . بر شوهر واجب است مخارج همسر خود را براساس شأن خود تأمین کند که شامل خوراک ، پوشاک ، اثاث منزل ، و سایر نیازهای زندگی که مطابق شئون زن است ، می باشد . 2 . مهر یکی از حقوق زن است که بر مرد واجب است هر موقع زن آن را طلب کرد ، پرداخت کند: «وَءَاتُواْ النِّسَآءَ صَدُقَـاتِهِنَّ نِحْلَةً;(نساء ،4) مهر زنان را ]به طور کامل [به آن ها بپردازید .» 3 . عدالت را در همه شئون زندگی رعایت کند ، به خصوص در آن جا که مرد دارای دو همسر باشد . 4 . از اشتباه ها و لغزش های زن صرف نظر کند; و او را مورد عفو قرار دهد; زن را احترام و تجلیل کند; در کارهای خانه به وی کمک نماید و هرگز او را مورد اذیت و آزار قرار ندهد ، قرآن در این باره می فرماید: «فَأَمْسِکُوهُنَّ بِمَعْرُوف أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوف وَلاَ تُمْسِکُوهُنَّ ضِرَارًا;(بقره ،231) یا به نیکی و خوشی آنان را نگه دارید و یا به نیکی رها کنید و روا نیست که آنان را آزار دهید .» حقوق مشترک: هر یک از زن و شوهر باید برای خشنودی دیگری کوشش کرده در برابر خطا و لغزش هم دیگر گذشت داشته باشند; هم دیگر را در کارها کمک کنند; در غیاب و حضور ، آبرو و شخصیت هم دیگر را حفظ کنند . قرآن در این باره می فرماید: «هُنَّ لِبَاسٌ لَّکُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ;(بقره ،187) زنان جامه بستر و عفاف شما ، و شما نیز لباس عفت آن ها هستید .» همان طور که لباس ، انسان را از سرما و گرما و زشتی ها حفظ می کند ، هر یک از زن و شوهر نیز باید حافظ آبروی دیگری باشند . آن چه نوشته شد ، بخش کوتاه و ناچیزی از حقوق زن و شوهر و آیین همسرداری بود که پیشوایان دین درباره وظیفه هر یک از این دو راهنمایی های ارزشمندی ارائه داده اند و نویسندگان در این مورد ، کتاب های فراوانی نوشته اند که علاقه مندان باید به آن ها مراجعه کنند . ____________________________________________ 1. وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، جلد 14، ص 112، ح 1و4، نشر احیاء التراث العربی. 2. همان. 3. مستدرک الوسائل، علامه میرزا حسین نوری، ج 14، ص 254، ج 3، نشر مؤسسه آل‏البیت. 4. وافی، فیض‏کاشانی، ج 22، ص 786، نشر مکتبة الامام امیرالمؤمنین علی علیه‏السلام، اصفهان. 5. همان. 6. وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، ج 14، ص 113، نشر احیاء التراث العربی.