مجله فرهنگی تبلیغی سفیر هدایت

خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:

واقعه عاشورا، غمبارترین اتفاق در تاریخ اسلام است. واقعه‌ای که در آن قهرمانانی در شماره اندک، در مقابل هزاران جنگجوی بی‌رحم، تا آخرین‌نفس در راه اعتقادات خود ایستادند. این مقاومت شجاعانه از سوی خاندان آخرین پیامبر الهی و یاران باوفای ایشان، از همان اولین لحظه های قیام تا امروز چشم‌ها را خیره و اندیشه‌ها را مسحور خود ساخته است. اکنون با گذشت هزار و اندی سال از آن حماسه عظیم، دل‌های مسلمانان همواره برای مظلومیت شهدای کربلا داغدار و عزادار است. در این میان ممکن است در ذهن حقیقت جویان، در مورد مصیبت‌بارترین روز عالم، پرسش هایی به وجود آمده باشد که ما به برخی از آن‌ها با الهام از منابع معتبر تاریخی پاسخ می‌دهیم.
تعداد سپاهیان یزید در واقعه کربلا چند نفر بود؟

بنابر برخی از گزارش‌ها، در پی حرکت عمر بن سعد به سمت کربلا، شماری از مردم کوفه به سبب تطمیع یا تهدید ابن زیاد به لشکر او پیوستند. ابن زیاد، مردم را در مسجد کوفه گردآورد و با پرداخت هدیه به بزرگان کوفه، آنان را به همراهی با عمر بن سعد در جنگ با امام حسین (ع) فراخواند. او پیوستن به عمر بن سعد را بر همه مردان کوفی واجب دانست و به سوید بن عبدالرحمن منقری دستور داد در کوفه جستجو کند و هرکس را که از رفتن به جنگ با امام حسین (ع) خودداری کرده، پیش او بیاورد.(1)

عبیدالله بن زیاد، حصین بن تمیم و چهار هزار سپاهی تحت امر او را از قادسیه به نخیله فراخواند. (2) همچنین به دستور او، شمر بن ذی‌الجوشن و حصین بن نمیر هرکدام با چهار هزار نفر، یزید بن رکاب کلبی و نصر بن حربه هرکدام با دو هزار نفر، مضایر بن رهینه مازنی با سه هزار تن و شبث بن ربعی، حجّار بن اَبجَر، محمّد بن اشعث و یزید بن حارث هرکدام با هزار سوار به لشکر عمر بن سعد در کربلا پیوستند.

ابن زیاد روزانه گروه‌های بیست تا صد نفری از مردم کوفه را نیز به کربلا می‌فرستاد.(3) سرانجام در روز ششم محرم، شمار لشکریان ابن سعد به حدود بیست و دو هزار نفر رسید.(4)  البته شیخ صدوق و سید بن طاووس از امام صادق (ع) و امام سجاد (ع) روایتی نقل کرده‌اند که تعداد لشکریان عمربن سعد را سی هزار تن آورده است و ظاهراً نظری که می‌توان بر آن استناد نمود، همان است که شیخ صدوق از روایت امام صادق و امام سجاد علیهم السلام نقل کرده است.


چند نفر از سپاهیان یزید در واقعه عاشورا به لشکر امام حسین (ع) ملحق شدند؟

روز عاشورا افرادی از سپاه عمر بن سعد جدا شدند و به سپاه امام حسین (ع) پیوستند. عده‌ای از آنان به دلیل بسته بودن راه‌ها و به‌قصد پیوستن به سپاه اباعبدالله در سپاه عمر بن سعد قرار گرفتند اما برخی نیز همچون حرّ و ابوالحتوف متحول شدند.

در برخی منابع تعداد پیوستگان به لشکر امام حسین (ع) سی تن ذکرشده است. (5) حر بن یزید ریاحی سرآمد دگرگون‌شدگان است. او گرچه راه را بر امام حسین (ع) بست و مانع حرکت آن حضرت به سمت کوفه شد اما صبح روز عاشورا وقتی از تصمیم عمر بن سعد در جنگ با امام حسین (ع) اطمینان یافت به بهانه آب دادن به اسب خویش، از اردوگاه کوفیان خارج شد و به امام حسین (ع) پیوست. حر پس از پذیرش توبه اش توسط امام، به میدان بازگشت و بعد از نصیحت شامیان، با آنان جنگید تا در رکاب سیدالشهدا به فیض شهادت رسید.(6)

پس از جدا شدن حر از سپاه عمر بن سعد، علی پسر حر نیز از منافقان جدا شد و همچون پدرش به امام حسین (ع) پیوست. او هنگامی که به نزدیکی امام رسید، از اسب پیاده شد، زمین ادب بوسید و پس از اجازه نبرد وارد میدان گردید تا اینکه به شهادت رسید.

ابوالحتوف و سعد از دیگر شهدای عاقبت‌به‌خیر کربلا هستند. این دو که از خوارج بودند، در سپاه کوفه برای جنگیدن با امام حاضر شده بودند، اما بعدازظهر عاشورا وقتی که ندای استغاثه امام حسین (ع) و صدای گریه کودکان و زنان اهل‌بیت (ع) را شنیدند، از گمراهی نجات‌یافته، به‌سوی امام روی آوردند و درصحنه پیکار با کوفیان جنگیدند تا اینکه به شهادت رسیدند.

جابر بن حجاج، بکر بن حی تیمی، قاسم بن حبیب، حلاس بن عمرو ازدی راسبی، نعمان، جوین بن مالک و عمرو بن ضبیعه نیز از دیگر کسانی بودند که روز عاشورا به امام حسین (ع) پیوستند.
روز عاشورا چه کسی جنگ را آغاز کرد؟

بنابر نقل‌های تاریخی، سپاهیان دو طرف بعد از نماز صبح آماده جنگ شدند. پیش از جنگ، امام حسین (ع)، زهیر بن قین و بریر بن خضیر همدانی سپاه مقابل را موعظه کردند. در همین حال امام حسین (ع) به یاران خود فرمان داد هیزم‌ها و نی‌های پشت اردوگاه را آتش بزنند. در این حین شمر بن ذی‌الجوشن به همراه گروهی از سواران خود از پشت به خیمه‌ها نزدیک شد و چون چشمش به خندق و آتش شعله‌ور آن افتاد به امام حسین (ع) ناسزا گفت.

مسلم بن عوسجه از یاران امام حسین (ع) که به شمر نزدیک بود، آمادگی خود را برای تیراندازی به شمر اعلام کرد اما امام (ع) مانع او شد و فرمود: «نمی‌خواهم آغازگر جنگ باشم.» (7) پس اولین تیر را عمر سعد به‌سوی لشکر امام حسین (ع) پرتاب کرد.

 
آیا دشمنان سر از پیکر تمام شهدا جدا کردند و بر سر نیزه گذاشتند؟

یکی از ظلم‌های فجیعی که روز عاشورا اتفاق افتاد، بریدن سرهای شهدا بود. طبق روایات تاریخی در منابع شیعه و اهل سنت، عمر بن سعد در روز عاشورا سر مبارک امام حسین (ع) را از بدن جدا کرد و به وسیله خولی و حمید به مسلم به‌سوی عبیدالله بن زیاد فرستاد.

درباره تعداد سرهای بریده‌شده بقیه شهدای کربلا اختلاف‌نظر وجود دارد اما به نقل از منابع معتبر، در روز عاشورا سر 72 تن از شهدا از بدن‌های مطهر جدا و در همان روز به‌سوی کوفه و نزد ابن زیاد فرستاد شد.


بعد از واقعه عاشورا تن مبارک شهدا توسط چه کسانی و در چه زمانی دفن شد؟

پس‌ از آنکه عمر بن سعد سر امام حسین (ع) و یارانش را نزد ابن زیاد فرستاد، خود با جمعی از لشکریانش شب را در کربلا ماند و نزدیک ظهر روز بعد (11 محرم) کشته‌شدگان سپاه خود را دفن کرد و سپس همراه اهل‌بیت امام حسین (ع) و دیگر بازماندگان، به سمت کوفه به راه افتاد.

در مورد زمان دفن شهدای کربلا اختلاف‌نظر وجود دارد. عده‌ای روز یازدهم محرم (8) و برخی دیگر روز سیزدهم (9) را زمان دفن شهدای کربلا بیان کرده‌اند اما سرشناس‌ترین مورخان شیعه ازجمله سید بن طاووس در لهوف، شیخ مفید در ارشاد و ابن شهرآشوب در المناقب عصر روز یازدهم محرم بعد از خارج شدن عمر بن سعد از کربلا را زمان دفن شهدای کربلا می‌دانند.

در رابطه با چگونگی دفن شهدای کربلا نیز نظرها مختلف است. بنابر برخی اقوال، شهدای کربلا توسط جماعتی از بنی اسد که در نزدیکی کربلا منزل داشتند، انجام شد اما بر پایه نقلی دیگر، از آنجا که دفن امام را کسی جز امام نمی‌تواند بر عهده بگیرد، دفن شهدا توسط بنی اسد ممکن نیست. از طرف دیگر، بنی اسد در دفن شهدا متحیر و سرگردان بودند چراکه بدنها قابل‌ شناسایی نبودند. در این هنگام، امام سجاد (ع) به کربلا تشریف آوردند و آنان را در این امر یاری کردند اما از آنجا که امام سجاد (ع) در بند اسارت دشمنان بودند، این حضور احتمالاً به‌صورت خارق‌العاده و با طی الارض انجام‌گرفته است.

با توجه به این گفته، برخی از مصادر شیعی چنین بیان داشته‌اند که: امام سجاد (ع) با یاری مردان بنی اسد نخست پیکر مطهر پدر بزرگوارشان را پیدا کردند و پس از گریه‌ و اندوه فراوان، آن را روی قطعه حصیری ‌گذاشتند و به آرامگاه فعلی‌اش آوردند.

_______________________________
پی‌نوشت:

1- بلاذری، انساب الاشراف ، ج ۳، ص 178-179

2- همان

3- همان

4-ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج ۵، ۱۴۱۱ ق، ص ۹۰

5- ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج ۸، ص ۱۸۰

6- شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، ج 3، ص 103

7- طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج ۵، ص ۴۲۳-۴۲۶

8- طبری، تاریخ الأمم والملوک، ۱۹۶۷، ج ۵، ص ۴۵۵