مقدمه
اصول اخلاقی و ارزش های انسانی در تمامی زمان ها و مکان ها یکسان و نامتغیر است. فطرت و سرشت آدمی در همه ی ادوار تاریخ، اصول ثابت اخلاقی داشته و پذیرش انسان ها را نسبت به آنها نهادینه کرده است. هنگامی که قرآن به موحدان و حق جویان سفارش می کند که پیامبر گرامی اسلام را الگوی رفتاری خود قرار دهید «و لکم فی رسول الله اسوة حسنة لمن کان یرجوا الله و الیوم الآخر و ذکر الله کثیراً» چه جای تردید است که نه تنها زنان بلکه مردان هم باید از پاره ی تن رسول خدا (فاطمة بضعة منی، فاطمه پاره تن من است) الگو گرفته و اصول کلی رفتاری را از این بانوی بزرگ اسلام فرا بگیرند. همانطور که نمی توان الگو بودن پیامبر اسلام و سفارش قرآن در این زمینه را مختص به زمان و مکان خاص دانست، الگو بودن سرور زنان جهان (سیدة نساء العالمین) را نیز نمی توان محدود به زمانهای گذشته دانست. پایبندی حضرت زهرا علیها السلام به آن اصول و کیفیت برخوردشان با موانع و عمل به آنها برای همه ی انسانها الگو است..
اهمیت بررسی سبک زندگی اسلامی در سیره ی فاطمی
همان گونه که در مقدمه ی این جستار نیز از ان سخن رفت سبک زندگی به معنای روش زندگی و یا به بیان دیگر نحوه ی تعامل و برخورد با دیگران به گونه ای است که علاوه بر تامین نیازهای معنوی و مادی انسان در نهایت مورد رضایت خداوند متعال نیز واقع گردد که در همین راستا نیز به ضرورت الگوگیری بانوان مسلمان ایرانی از سبک زندگی حضرت فاطمه سلام الله علیها جهت پیاده نمودن سبک زندگی اسلامی در زندگی خویش به آن اشاره شد. البته توجه به این نکته ی مهم و اساسی نیز ضروری است که زندگانی تمامی اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام الگو و راهنمای بسیار روشن و متعالی برای کسانی است که قصد دارند به بهترین و کاملترین نوع از حیات دنیوی و اخروی دست یابند. در احادیث شیعه تا آن جا به این مسئله ی مهم پرداخته شده است که شیعه گی و یا به عبارتی پیروی از ائمه علیهم السلام به معنای التزام و تبعیت عملی از سبک زندگی ایشان نمود پیدا کرده است.
گواه این امر نیز در زیارت مقدسه ی جامعه ی کبیره که به حق یکی از گرانبهاترین میراث معنوی ائمه علیهم السلام برای شیعیان و پیروان خویش است یافت می شود؛ آنجا که امام هادی علیه السلام می فرمایند: «اَلسَّلامُ عَلی مَحاَّلِّ مَعْرِفَةِ اللَّهِ» به معنای سلام بر جایگاه های شناسایی خداوند؛ آنچه که از این فراز برمی آید این است که بهترین راه و جایگاه برای شناخت خدا و رسیدن به او، بررسی زندگی ائمه و معصومین علیهم السلام است. همچنین در فراز دیگری از این زیارت آمده است«مَنْ اَتیکُمْ نَجی وَمَنْ لَمْ یَاْتِکُمْ هَلَک» به معنای هر کس به نزد شما آمد نجات یافت و هر کس نیامد هلاک شد که ثمره و نتیجه ی چنین وصالی«طیباً لِخَلْقِنا وَطَهارَةً لاِنْفُسِنا وَتَزْکِیَةً لَنا وَکَفّارَةً لِذُنُوبِنا» به معنای موجب پاکی اخلاق و پاک شدن و تزکیه ی ما و کفاره ی گناهان ما است.
در فرازی از زیارت پرفضیلت عاشورا نیز که از احادیث قدسی شیعیان است چنین می خوانیم :اللهُمَّ اجْعَلْ مَحْیایَ مَحْیا مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَمَماتی مَماتَ مُحَمَّد وَآل مُحَمَّد همانگونه که از ترجمه ی این دعای شریف برمی آید عبارات شریف مذکور اشاره به خواست خداوند و دعای شیعه مبنی بر قرارگرفتن در مسیر سبک زندگی اهل بیت علیهم السلام دارد که از این میان سبک زندگی حضرت فاطمه سلام الله علیها که زندگی سراسر خیر و رحمتشان همواره برای زنان مسلمان همچون خورشیدی پرتوافشانی می کند در جهت نیل به هدف والای متعال بانوان مسلمان ایرانی که همان آشنایی با سبک زندگی آن حضرت و الگوگیری از آن است خودنمایی می کند. فلذا در جامعه ی کنونی ما که نظام سرمایه داری غرب با استفاده از انواع و اقسام ابزارها به ویژه رسانه های جمعی قصد ضربه زدن به سبک زندگی بانوان و دختران مسلمان ایران اسلامی را دارد؛ پرداختن به ابعاد گوناگون وجودی حضرت زهرا سلام الله علیها و مورد واکاوی قراردادن سبک و سیره ی اخلاقی و عملی ایشان می تواند الگوی عملی مناسبی برای این قشر مهم و اثرگذار در جامعه ی اسلامی فراهم آورد
ابعاد زندگانی حضرت فاطمه سلام الله علیها بهترین منبع برای استخراج سبک زندگی اسلامی فاطمی
متأسفانه برخی نظریه پردازان سکولار غرب زده با این استدلال که کمالات معصومین علیهم السلام ما فوق بشری می باشند، معتقدند که این کمالات و نقل و ترویج آنها کارکرد تربیتی ندارند چرا که آنها دست یافتنی نیستند و با این شیوه، آگاهانه و نا آگاهانه خط انقطاع فرهنگی جامعه را از الگوی معصومین و ترویج و القای ناکارآمدی این الگوی ارزشمند دنبال می کنند.
و حال این که تمام ارزش هایی که مورد تأکید ائمه ی اطهار علیهم السلام می باشند ارزش هایی تاریخ ساز هستند نه تاریخی و در واقع به همین دلیل در تفاسیر اهل بیت علیهم السلام واژه های قرآنی چون «صراط، میزان، نجم و علامه» که در آیات شریفه استعمال گردیده اند، به اهل بیت عصمت و طهارت تفسیر شده اند.
و این ناظر به همین جنبه عملی امامت و ولایت و کارکرد تربیتی و سیاسی و اجتماعی اقتدا به انوار الهی و حرکت در سبیل آنهاست. چنانکه در زیارت جامعه به صراحت از اهل بیت پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم با عنوان «صراط اقوم» یاد می کنند«أنتم صراط الأقوم»، و در دعای پر مغز و معنای ندبه از سوز جان شکوای فراق سر می دهیم که «أین السبیل بعد السبیل» و اقرار می نماییم «فکانو هم السبیل و الیک و المسلک الی رضوانک»همچنین اگر می بینیم که در روایات مختلف ثواب عظیمی برای معرفت و ارتباط و اتصال با اهل بیت عصمت و طهارت ذکر شده است، ریشه در همین واقعیت دارد که اتصال به این خاندان و عرض ارادت به آنها اگرچه در هر یک سلام،صلوات و زیارت ما را به صراط مستقیمی رهنمون می گردد که حد اقل روزی ده بار در نماز های پنج گانه آن را از خدای سبحان طلب می نماییم همانگونه که در روایات نیز آمده است کسی که به حضرت سید الشهداء علیه السلام سلام دهد خداوند سبحان برای او صد هزار حسنه ثبت می نماید.
سیره معصومین در تمامی ابعاد و توصیه ها و رهنمودهای آن بزرگواران حاوی ارزش های والایی هستند که با استناد به آنها و بهره گیری از آنها می توان به ارائه «مدل کامل انسانی» پرداخت و بی تردید بخش عظیمی از میراث گرانبهای رهنمودهای ائمه اطهار و معصومین علیهم السلام در ذیل این عنوان قابل تفسیر و تبیین می باشد، چنانکه رساله ی گهربار حقوقیه و دعای مکارم الاخلاق امام سجاد علیه السلام که در واقع تنظیم رفتار فردی و اجتماعی انسانهاست با حسن چنین هدفی از لسان مبارک آن حضرت صادر شده است؛ از این رو ما باید بیشتر به دنبال شناخت سیره ی معصومین علیهم السلام باشیم چرا که سیره به معنای سبک، نوع حرکت معصومین علیهم السلام را بررسی کرده و مشخص می کند که سبک زندگی آنها چگونه بوده است.
بنابراین سزاوار است به این حقیقت اشاره نماییم که زهرای اطهر سلام الله علیها یک موجود ملکوتی است که خداوند متعال به خلق خودش هدیه نموده است برای این که عالمیان از باران علمی، فضائل، معنویات و آثار وجودی این موهبت الهی بهره ببرند و با اقتدای به سیره و سبک زندگی این بانوی بزرگوار، به حیات طیبه نائل آیند؛ و از این روست که می گوییم یکی از بهترین منابع برای استخراج سبک زندگی اسلامی زندگانی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است.
سیره ی حضرت فاطمه سلام الله علیها امتداد راه و سیره ی پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم
در واقع هدف از آن احادیث و روایاتی که با مضمون توصیه به محبت ورزی به حضرت فاطمه سلام الله علیها نقل شده، آشنا سازی جامعه ی بشری با ابعاد زندگانی حضرت فاطمه سلام الله علیها است کما این که از وجود مبارک پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله وسلم روایت گردیده که به سلمان فرمودند: «یا سلمان من احب فاطمه ابنتی فهو فی الجنه معی و من ابغضها فهو فی النار. یا سلمان حب فاطمه ینفع فی مإه من المواطن؛ ایسر ذلک المواطن الموت و القبر و المیزان والحساب و الحشر و الصراط و المحاسبه» «ای سلمان! کسی که دخترم فاطمه را دوست داشته باشد در بهشت با من است و کسی که دشمن او باشد در آتش است. ای سلمان! محبت فاطمه در صد جا مایه ی نجات است که آسان ترینش مرگ، قبر، هنگام سنجش اعمال و… می باشد و در ادامه پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: «من رضیت عنه ابنتی فاطمة رضیت عنه و من رضیت عنه رضی الله عنه و من غضبت علیه غضبت علیه و من غضبت علیه غضب الله علیه»: کسی که دخترم فاطمه از او راضی باشد من از او راضی هستم و کسی که من از او راضی باشم خدا نیز از او راضی است وکسی که دخترم فاطمه بر او غضب نماید من بر او غضب می نمایم و کسی که من بر او غضب نمایم، خداوند بر او غضب می نماید.
نکته ی قابل توجه دیگر نیز این است که وجود حضرت فاطمه در واقع امتداد راه و سیره ی پیامبر است؛ چرا که خداوند متعال در قرآن می فرماید: «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» «پیامبر برای شما الگو و اسوه حسنه است» و از سوی دیگر در روایات شیعه از الگو بودن حضرت زهرا از سوی ائمه اطهارعلیهم السلام سخن به میان آمده است پس چرا و چگونه ائمه ی اطهار، زهرای اطهر سلام الله علیها را به عنوان الگو معرفی می نمایند؟ واضح است که این تعابیر حاکی از ان است که حضرت فاطمه سلام الله علیها آیینه ی تمام نمای حقیقت و صفات عظیم پیامبر عظیم الشأن اسلام است.
دستاورد
پس ما از این تعابیر در می یابیم که زهرای اطهر سلام الله علیها امتداد انوار و صفات پیامبر و امتداد درس ها و تجلی تمام قامت آموزه های پیامبر است. در حقیقت حضرت فاطمه سلام الله علیها تجلی کاملی از مکارم و اخلاق عظیم الهی پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم و عینیت تمام درس های مکتب متعالی اوست و از این جهت اسوه و الگویی کامل برای وصول به سبک زندگی اسلامی است.
