مجله فرهنگی تبلیغی سفیر هدایت

آیه

وَقَضَی رَبُّک أَلَّا تَعْبُدُواْ إِلَّآ إِیاهُ وَبِالْولِدَینِ إِحْسناً إِمَّا یبْلُغَنَّ عِندَک الْکبَرَ أَحَدُهُمَآ أَوْ کلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا کرِیماً[1]

ترجمه

و پروردگارت فرمان قطعی داده: که جز او را نپرستید؛ و به پدر و مادر نیکی کنید؛ اگر یکی از آن دو، یا هر دو نزد تو به [سنّ ] پیری برسند، پس به آن دو «اف» (: کوچک ترین سخن اهانت آمیز) مگوی؛ و آن دو را با پرخاش مران؛ و به آن دو سخنی ارجمند گوی.

نکته ها و اشاره ها

1. در قرآن، بارها، توحید که اساسی ترین اصل اسلامی است، در کنار نیکی به پدر و مادر قرار گرفته است [2] که نشان دهنده ی اهمیت نیکی به پدر و مادر است.

2. در این آیه پنج تأکید بر نیکی به پدر و مادر شده است:

الف) واژه ی «قَضی » که به معنای امر محکم و فرمان قطعی است.

ب) واژه ی «احسان» به صورت مطلق آمده که شامل هر گونه نیکی به پدر و مادر می شود.

ج) «احسان» به صورت نکره آمده که برای بیان عظمت است.

د) واژه ی «والدین» به صورت مطلق آمده که شامل پدر و مادر مسلمان و کافر می شود.

ه) نیکی به پدر و مادر هم ردیف توحید آمده است.[3]

3. برخی صاحب نظران برآن اند که در این آیه واژه ی «بالوالدین» اشاره به آن دارد که فرزندان شخصاً و بدون واسطه به پدر و مادر محبت کنند؛ [4] یعنی نیکی به دست فرزند از نیکی به وسیله ی خدمتکار بهتر است.

4. در این آیه به حالات پیری پدر و مادر اشاره شده است؛ چرا که آنان در این حالت نیازمند محبت و احترام اند و از کوچک ترین سخن اهانت آمیز به شدّت ناراحت می شوند.

و هم چنین در حالت کهولت، گاهی پدران و مادران توانایی حرکت و دفع آلودگی از خود را ندارند و این جاست که نیاز به حمایت، کمک، صبر و محبت فرزندان دارند.

5. در این آیه به وظایف گفتاری فرزندان در برابر پدر و مادر اشاره شده که چند چیز است:

الف) کوچک ترین سخن اهانت آمیز به آنان نگویند.

ب) بر سر آنان فریاد نزنند.

ج) بزرگوارانه و سنجیده با آنان سخن بگویند.

د) به آنان دعا کنند.

6. در حدیثی روایت شده که

مردی مادرش را به دوش گرفته، گرد کعبه طواف می داد. در این هنگام پیامبر صلی الله علیه و آله را مشاهده کرد و عرض کرد: آیا حقّ مادرم را ادا کردم؟ حضرت فرمود: نه، حتی جبران یکی از ناله های او را (به هنگام وضع حمل) نکردی.[5]

7. «اف» در اصل «اسم صوت» است؛ یعنی صدایی که به هنگام اظهار نفرت یا فُوت کردن چیز آلوده از دهان انسان خارج می شود.[6]

این واژه به معنای کوچک ترین اظهار ناراحتی، بی میلی و اهانت به افراد است که در مورد پدر و مادر ممنوع شده است.

8. در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمودند:

اگر چیزی کم تر از «اف» وجود داشت، خدا از آن نهی می کرد و این حداقل مخالفت و بی احترامی (و عاق پدر و مادر شدن) است. یک نوع بی احترامی و عاق آن است که شخصی با نگاه تند و خشم آلود به پدر و مادرش نگاه کند. [7]

آموزه ها و پیام ها

1. انسان دو وظیفه ی حتمی دارد: توحید و نیکی به پدر و مادر.

2. نیکی، خوش سخنی، فروتنی و دعا وظایف اساسی شما در برابر پدر و مادرتان است.

3. در کهن سالی به پدر و مادرتان بیش تر محبت کنید.

پی نوشت